อาการแบบไหนเสี่ยง หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

• หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทพบในเพศชายมากกว่าหญิง ช่วงอายุที่พบได้บ่อยสุด คือ 30-50 ปี สาเหตุเกิดจากปัจจัยต่างๆ เช่น ภาวะหมอนรองกระดูกเสื่อม
• อาการหลักของหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท ที่สังเกตพบได้ คือ ปวดคอร้าวลงแขน ปวดหลังร้าวลงขา อาการชา หรือความรู้สึกซ่า และอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อ 
• หากมีอาการปวดคอหรือหลังเรื้อรัง เริ่มรุนแรง มีอาการปวดคอหรือปวดหลังร่วมกับอาการของระบบประสาทที่ผิดปกติไป เช่น ปวดร้าวลงแขนหรือลงขา อาการชาปลายมือปลายเท้า หรือมีอาการอ่อนแรงของมือหรือขา อาจเป็นอาการแสดงของโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัย

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท เป็นหนึ่งในสาเหตุของอาการปวดหลังร้าวลงขา (Sciatica) หรือปวดคอร้าวลงแขน (Brachialgia) ได้บ่อยที่สุด 

• ในแต่ละปี จะพบผู้ป่วยหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทได้ 1-3% ของจำนวนประชากร 
• พบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง ในอัตราส่วน 2:1 
• กลุ่มช่วงอายุที่พบได้บ่อยสุด คือ 30-50 ปี (Gen X, Gen Y) 

หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท สามารถเกิดกับหมอนรองกระดูกสันหลังได้ทั่วร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นบริเวณกระดูกสันหลังส่วนคอ อก หรือ เอว ซึ่งพบหมอนรองกระดูกสันหลังทับเส้นประสาท ในบริเวณกระดูกสันหลังส่วนล่างได้บ่อยที่สุด

1. ปวดคอร้าวลงแขน ปวดหลังร้าวลงขา 
   • หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทบริเวณหลังส่วนล่าง จะมีอาการปวดหลังร้าวลงขา มักปวดจากสะโพก ร้าวลงบริเวณด้านหลังของต้นขา (hamstings) ลงบริเวณน่อง ถึงข้อเท้าหรือปลายเท้าขึ้นกับตำแหน่งการกดของเส้นประสาท 
   • หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทบริเวณคอ อาการปวดมักจะเริ่มจากหลังส่วนบน สะบัก ร้าวไปหัวไหล่ลงถึงแขนหรือมือ การไอ จาม อาจกระตุ้นให้เกิดอาการปวดร้าวได้มากขึ้น บางครั้งอาการปวดอาจเป็นลักษณะอาการปวดเสียว หรือปวดแสบปวดร้อนได้
2. อาการชา หรือความรู้สึกซ่า (Tingling sensation) อาการชาหรือซ่า ร้าวไปตามแขนหรือขา ขึ้นกับตำแหน่งการกดทับเส้นประสาท
3. อาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อ เส้นประสาทที่ถูกกดจนเสียหาย หรือเส้นประสาทที่ถูกกดเรื้องรังนานๆ มีผลต่อความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่เส้นประสาทนั้นๆ ที่ไปเลี้ยง ทำให้เกิดการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อ ซึ่งมีผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันของผู้ป่วย

หมอนรองกระดูกสันหลัง เป็นโครงสร้างที่ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ โครงสร้างตรงกลาง เรียกว่า นิวเคลียส (Nucleus pulposus) ซึ่งมีน้ำและคอลลาเจน เป็นส่วนประกอบหลัก ส่วนเปลือกของหมอนรองกระดูก (Annulus fibrosus) ซึ่งมีเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่หนา เป็นส่วนประกอบ
สาเหตุของหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทเกี่ยวเนื่องกับหลายปัจจัย เช่น 

• เกิดจากภาวะหมอนรองกระดูกเสื่อม และเกิดการเปลี่ยนแปลงในโครงสร้าง และหน้าที่ของหมอนรองกระดูกจึงเกิดการแตกปลิ้นทับเส้นประสาท
• เกิดจากอุบัติเหตุทั้งการบาดเจ็บรุนแรง เช่น อุบัติเหตุรถยนต์ ตกจากที่สูง หรือการบาดเจ็บไม่รุนแรง เช่น การเล่นกีฬาบางชนิด 
• เกิดจากการใช้งานในชีวิตประจำวัน เช่น การยกของหนักในท่าที่ผิดลักษณะ 

การวินิจฉัยโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท อาศัยข้อมูลหลายอย่างประกอบกัน ดังนี้

• การซักประวัติ เพื่อให้ทราบถึงอาการแสดงหรือปัญหาของผู้ป่วย 
• การตรวจร่างกาย โดยเฉพาะการตรวจการทำงานของเส้นประสาท 
• การส่งตรวจทางห้องปฎิบัติการ ปัจจุบันการตรวจหมอนรองกระดูก ด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) ถือเป็นมาตรฐาน (Gold standard) ในการวินิจฉัยโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท 

• น้ำหนัก น้ำหนักตัวที่มาก ทำให้หมอนรองกระดูกทำงานหนักขึ้น
• กิจกรรมและอาชีพบางชนิด อาชีพที่ต้องออกแรงมากๆ เช่น ยกของหนัก นักกีฬาระดับสูง ประวัติเคยเกิดอุบัติเหตุบริเวณกระดูกสันหลัง รวมถึงอาชีพหรือกิจกรรมที่ต้องนั่งอยู่ท่าเดิมนานๆ เช่นคนที่ต้องขับรถนานๆ  ปัจจัยเหล่านี้ล้วนมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมากกว่าปกติ
• บุหรี่ 
• กรรมพันธุ์ มีรายงานพบว่า หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทสัมพันธ์กับกรรมพันธุ์

• การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอและเหมาะสม โดยเฉพาะกล้ามเนื้อหลังและท้อง (Core muscle) ช่วยลดโอกาสการเกิดโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท
• ปรับท่าทางการใช้ชีวิตประจำวันให้ถูกต้อง ไม่ว่าจะเป็นท่านั่งทำงาน ท่ายืน การก้มยกของ 
• หยุดสูบบุหรี่

• ในกรณีที่มีอาการปวด ปวดคอ หรือปวดหลังเรื้อรัง 
• อาการปวดเริ่มรุนแรง มักปวดคอ ปวดหลังบ่อยๆ และอาการปวดทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ
• ปวดคอหรือปวดหลังร่วมกับอาการของระบบประสาทที่ผิดปกติไป เช่น ปวดร้าวลงแขนหรือลงขา อาการชาปลายมือปลายเท้า หรือมีอาการอ่อนแรงของมือหรือขา อาการเหล่านี้ ถือเป็นอาการแสดงของโรคหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท ควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการตรวจวินิจฉัยต่อไป

แบ่งเป็น 2 ทางเลือก คือ

1. การรักษาแบบไม่ผ่าตัด (Nonsurgical treatment) 
   จุดมุ่งหมายในการรักษาแบบไม่ผ่าตัด คือ เป็นการบรรเทาความปวด และอาการอื่นๆ ของระบบประสาท (Palliative treatment) การรักษาแบบไม่ผ่าตัดมี 2 ทางเลือกย่อย คือ
   • การรักษาแบบอนุรักษ์ (Conservative treatment) ได้แก่ การปรับพฤติกรรมการดำรงชีวิต การบรรเทาอาการด้วยยาตามอาการ กายภาพบำบัด รวมถึงการฝึกและบริหารกล้ามเนื้อ
   • การควบคุมอาการปวดด้วยการฉีดยาสเตียรอยด์ เข้าโพรงเส้นประสาท (Epidural steroid injection) 
2. การรักษาแบบผ่าตัด (Surgical treatment)
   จุดมุ่งหมายในการรักษาแบบผ่าตัด คือ การรักษาให้หายขาดจากโรค (Curative treatment) 
   ​​​​​​​ปัจจุบัน วิวัฒนาการการผ่าตัดหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทพัฒนาไปมากและได้ผลดีมาก เมื่อเทียบกับการผ่าตัดในอดีต 
   • การผ่าตัดหมอนรองกระดูกด้วยกล้อง Microscope (Microscope Assisted Lumbar Discectomy) เป็นหนึ่ง ในเทคนิคการผ่าตัดหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทแบบแผลเล็ก ทำให้ผู้ป่วยฟื้นตัวหลังการผ่าตัดได้รวดเร็ว
   • การผ่าตัดหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทด้วยการส่องกล้อง Endoscope (Full Endoscopic Lumbar Discectomy) เป็นเทคโนโลยีการผ่าตัดด้วยกล้อง Endoscope ทำให้รบกวนกล้ามเนื้อหลังน้อยที่สุดเทียบกับการผ่าตัดวิธีอื่น 
   • การผ่าตัดแบบใส่เหล็กเชื่อมข้อ (Lumbar fusion) เป็นการผ่าตัดระบายโพรงเส้นประสาท และเชื่อมข้อ เหมาะในรายที่มีการปลิ้นซ้ำที่ตำแหน่งเดิมของหมอนรองกระดูกสันหลัง หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาทร่วมกับมีการเคลื่อนผิดรูปของกระดูกสันหลัง