VO2 Max คืออะไร

VO2 Max คือ ค่าที่ดูอัตราการใช้ออกซิเจนสูงสุดของร่างกายในขณะออกกำลังกายหนักที่สุด หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า Maximal Oxygen Consumption ยิ่งค่า VO2 Max สูง แสดงว่าร่างกายสามารถนำออกซิเจนไปใช้ในการสร้างพลังงานได้ดี ส่งผลให้มีความทนทานและสมรรถภาพร่างกายที่ดีขึ้น มีหน่วยเป็นมิลลิลิตรต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมในเวลา 1 นาที ซึ่งค่าดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงความฟิตของร่างกายของผู้เข้าทดสอบในช่วงเวลานั้นๆ โดยสามารถตรวจประเมินได้โดยการให้ออกกำลังกายและวัดก๊าซที่ผู้ทดสอบหายใจเข้า-ออก 

การตรวจนี้ เรียกว่า cardiopulmonary exercise test (CPET หรือ CPx) ซึ่งผลการตรวจนี้นอกจากจะทำให้ทราบถึงค่า VO2 Max ยังทำให้ทราบถึงการตอบสนองของระบบการเผาผลาญอาหารของร่างกาย ระบบการหายใจ ระบบของหัวใจและหลอดเลือดต่อการออกกำลังกายของผู้ทดสอบ ผู้เชี่ยวชาญสามารถใช้ข้อมูลจากเครื่อง VO2 Max ในการช่วยเพิ่มศักยภาพร่างกายของนักกีฬาให้ดีขึ้นกว่าเดิมได้อีกด้วย

1. สามารถประเมินสมรรถภาพของระบบหัวใจและปอด ว่ามีประสิทธิภาพมากน้อยแค่ไหนในการใช้ออกซิเจน ที่บ่งชี้ถึงความฟิตของร่างกายผู้เข้าทดสอบขณะนั้น
2. สามารถตรวจคัดกรองความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะหัวใจหยุดเต้น ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด หรือความผิดปกติของหัวใจขณะออกกำลังกายที่มีความหนักสูง (High Intensity Activity)
3. สามารถบอกโซนการออกกำลังกายของผู้เข้าทดสอบแบบส่วนบุคคล เพื่อนำข้อมูลไปใช้ในการฝึกซ้อมและออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายได้ตรงตามความต้องการ
4. สามารถตรวจวินิจฉัยโรคเกี่ยวกับหัวใจและปอด เช่น หัวใจล้มเหลว หัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD)
5. ช่วยประกอบการวิเคราะห์สาเหตุของอาการเหนื่อยง่าย หายใจไม่อิ่มโดยไม่รู้สาเหตุ
6. ช่วยวางแผนฟื้นฟูสุขภาพสำหรับผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับหัวใจและปอด
   

1. นักกีฬาและผู้ที่ออกกำลังกายเป็นประจำ เพื่อติดตามและพัฒนาสมรรถภาพร่างกาย รวมถึงตรวจประเมินความเสี่ยงที่ส่งผลต่อความผิดปกติของหัวใจขณะออกกำลังกาย ทั้งในนักกีฬาอาชีพและสมัครเล่น เช่น นักวิ่ง นักปั่นจักรยาน 
2. ผู้ที่ต้องการลดน้ำหนักหรือปรับปรุงสุขภาพโดยรวม เพื่อให้ทราบว่าออกกำลังกายที่ทำอยู่เหมาะสมกับร่างกายหรือไม่
3. ผู้ที่มีโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจหรือปอด เพื่อตรวจสอบการทำงานของระบบหัวใจและปอด
4. กลุ่มผู้ป่วยโรคหัวใจ เช่น ผู้ป่วยที่ได้รับการทำบอลลูน การตรวจ VO2 Max สามารถบอกขีดจำกัดของร่างกายว่าสามารถออกกำลังกายได้ถึงระดับไหน เพื่อใช้ในการออกแบบโปรแกรมได้ตรงจุดและปลอดภัย
5. ผู้ที่หยุดออกกำลังกายไปนานและอยากกลับมาออกกำลังกายอีกครั้ง

1. นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ อย่างน้อย 8 ชั่วโมงในคืนก่อนเข้ารับการทดสอบ
2. หลีกเลี่ยงการออกกำลังกายอย่างหนัก อย่างน้อย 12 ชั่วโมง ก่อนเข้ารับการทดสอบ
3. หลีกเลี่ยงการดื่มชา กาแฟ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์หรือสูบบุหรี่ อย่างน้อย 3 ชั่วโมง ก่อนเข้ารับการทดสอบ
4. หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารมื้อหนัก อย่างน้อย 3 ชั่วโมง ก่อนเข้ารับการทดสอบ
5. รับประทานยาสำหรับโรคประจำตัวได้ตามปกติ หากไม่มั่นใจควรปรึกษาแพทย์ก่อนวันที่จะเข้ารับการทดสอบ
6. หากมีอาการเจ็บป่วยหรือบาดเจ็บใกล้กับวันที่เข้ารับการทดสอบ ควรแจ้งทางโรงพยาบาลเพื่อเลื่อนการทดสอบออกไปก่อน
7. ควรเตรียมชุดกีฬาที่ใส่สบาย และรองเท้ากีฬาที่ใส่ประจำ มาในวันที่ทดสอบ สำหรับผู้หญิงควรสวมใส่ sport br

การตรวจประเมิน VO2 Max นิยมทดสอบด้วยการวิ่งบนลู่วิ่ง (treadmill) หรือการปั่นจักรยาน (Stationary bike cycling) ขึ้นกับรูปแบบที่ผู้ทดสอบออกกำลังกายเป็นประจำ ในการทดสอบจะต้องใส่หน้ากากเพื่อวัดก๊าซที่ผู้ทดสอบหายใจเข้า–ออก ใส่แถบคาดหน้าอกเพื่อวัดอัตราการเต้นของหัวใจ และติดขั้วไฟฟ้าเพื่อวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG 12 leads) โดยการทดสอบจะแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน ดังนี้

1. ให้ยืนหรือนั่งนิ่งเป็นเวลา 3 นาที หายใจเข้า-ออกตามปกติ เพื่อประเมินในภาวะปกติก่อนออกกำลังกาย
2. เริ่มเดินหรือปั่นจักรยานเบาๆ เป็นเวลา 3 นาที เพื่ออบอุ่นร่างกาย (warm up)
3. เริ่มการทดสอบจริง โดยจะค่อยๆ ปรับเพิ่มความเร็วและความชันของลู่วิ่ง หรือปรับความฝืดของจักรยานเพิ่มขึ้น จนผู้เข้ารับการทดสอบออกกำลังกายต่อไปไม่ไหว จึงยุติการทดสอบ
4. เดินหรือปั่นจักรยานต่อเบาๆ เป็นเวลา 5 นาที เพื่อ cool down และผ่อนคลายกล้ามเนื้อ

โดยรวมแล้วจะใช้เวลาทดสอบประมาณ 30 นาทีและพบแพทย์เพื่อสรุปผลการทดสอบอีกประมาณ 30 นาที

1. ค่า VO2 Max ของผู้ทดสอบ ซึ่งจะบ่งบอกถึงประสิทธิภาพในการใช้ออกซิเจนเพื่อเผาผลาญอาหารเป็นพลังงานให้กับกล้ามเนื้อ (aerobic metabolism) ผู้ทดสอบที่มีความฟิตของร่างกายที่สูง ค่าที่วัดได้ก็จะสูงเช่นกัน ซึ่งค่า VO2 Max นั้นยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องด้วย ได้แก่ เพศ อายุ เชื้อชาติ เป็นต้น
2. ค่า anaerobic threshold หรือ ค่า lactate threshold ซึ่งจะแสดงถึงขีดจำกัดของการใช้ aerobic metabolism ของผู้เข้ารับการทดสอบ ก่อนที่ร่างกายจะเปลี่ยนไปใช้การเผาผลาญอาหารแบบไม่ใช้ออกซิเจน (anaerobic metabolism) โดยการเผาผลาญอาหารแบบไม่ใช้ออกซิเจนนี้จะทำให้เกิดกรดแลคติก (lactic acid) ซึ่งเป็นของเสียที่จะทำให้เกิดอาการอ่อนล้าและปวดกล้ามเนื้อได้ จากข้อมูลในส่วนนี้จะเป็นประโยชน์เพื่อนำไปใช้ปรับตารางการฝึกซ้อมของผู้ทดสอบ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการใช้ aerobic metabolism ต่อไปได้
3. อัตราการใช้ไขมันสูงสุด (fat oxidation) เพื่อมาปรับใช้ในการลดน้ำหนักหรือฝึกซ้อม เพื่อดึงไขมันมาเป็นแหล่งพลังงานให้กับร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
4. ช่วงของอัตราการเต้นของหัวใจ (heart rate zone) เพื่อมาปรับใช้ในการจัดตารางการฝึกซ้อมที่เหมาะสมให้กับผู้ทดสอบ
5. เพื่อประเมินการตอบสนองของระบบการหายใจ ระบบของหัวใจและหลอดเลือด เพื่อเฝ้าระวังความผิดปกติของสองระบบข้างต้นในระหว่างการออกกำลังกาย

โดยสรุปแล้วการตรวจประเมิน VO2 Max คือ นอกจากจะได้ทราบความฟิตของร่างกายที่พัฒนาขึ้นจากการฝึกซ้อมในช่วงที่ผ่านมาแล้ว ยังได้ทราบถึงข้อมูลต่างๆ ข้างต้น เพื่อนำมาปรับใช้ในการจัดตารางการฝึกซ้อม ทำให้ผู้ทดสอบสามารถเพิ่มสมรรถภาพร่างกายของตนได้อย่างเหมาะสมและเต็มประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น