นวัตกรรมการรักษามะเร็งด้วยยามุ่งเป้า (Targeted Therapy)

• มะเร็ง โรคร้ายที่หลายคนไม่อยากพบเจอ เนื้อร้ายที่เจริญเติบโตและแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว แต่ด้วยเทคโนโลยีที่พัฒนาทำให้เราสามารถรักษาได้อย่างแม่นยำและตรงจุดมากกว่าเดิมด้วยยามุ่งเป้า Targeted Therapy
• ยามุ่งเป้า คือ การใช้ยาที่จำเพาะเจาะจงในการรักษามะเร็งอย่างตรงจุด ควบคุมการเจริญเติบโต การแบ่งและการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งโดยเฉพาะ ทำให้มีผลข้างเคียงต่อเซลล์ปกติน้อยกว่ายาเคมีบำบัดทั่วไป และสามารถควบคุมโรคมะเร็งได้ระยะที่ยาวนานกว่า 
• การรักษามะเร็งด้วยยามุ่งเป้าอาจต้องดูความเข้ากันได้กับตัวยาจากประเภทของมะเร็งที่เป็น แต่จะให้ผลกระทบต่อเซลล์ดีในร่างกายของเราน้อยกว่าการรักษาด้วยการทำเคมีบำบัดหรือคีโม

ปัจจุบันนวัตกรรมทางด้านการรักษามะเร็งวิวัฒนาการมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยจากการศึกษาพันธุกรรมของเซลล์มะเร็ง ทำให้เราพบว่าเซลล์มะเร็งนั้นมีคุณสมบัติเฉพาะตัว เช่น มีการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมซึ่งส่งผลต่อการส่งสัญญาณการแบ่งตัวภายในเซลล์ ทำให้เซลล์มะเร็งเจริญเติบโตได้เองอย่างไม่จำกัด หรือการที่เซลล์มะเร็งมีความสามารถในการสร้างหลอดเลือดมาเลี้ยงตัวเองได้ สามารถหลบหลีกการถูกทำลายจากภูมิคุ้มกันของร่างกาย และมีความสามารถแพร่กระจายไปอวัยวะต่างๆ ได้

โดยความสามารถพิเศษเหล่านี้เกิดขึ้นจากการกลายพันธุ์ของยีนบางชนิดซึ่งส่งผลต่อการทำงานของโปรตีนต่างๆ ที่ควบคุมการแบ่งตัวของมะเร็ง โดยมะเร็งแต่ละชนิดมีการกลายพันธุ์ของยีนต่างๆ ไม่เหมือนกัน และเมื่อนักวิจัยสามารถศึกษาจนค้นพบว่า กลไกใดสำคัญต่อมะเร็งชนิดใด จึงสามารถพัฒนายามายับยั้งกลไกการทำงานของยีนกลายพันธุ์นั้นๆ ทำให้เซลล์มะเร็งถูกทำลายลงได้ในที่สุด จึงเรียกยาที่ออกฤทธิ์เฉพาะเจาะจงเพื่อรบกวนการแบ่งตัวตามกลไกของเซลล์มะเร็งเหล่านี้ว่า ยามุ่งเป้า (Targeted therapy)

ยามุ่งเป้า (Targeted Therapy) คือการใช้ยาที่จำเพาะเจาะจงในการรักษามะเร็งอย่างตรงจุด ควบคุมการเจริญเติบโต การแบ่งและการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งโดยเฉพาะ ทำให้มีผลข้างเคียงต่อเซลล์ปกติน้อยกว่ายาเคมีบำบัดทั่วไป และสามารถควบคุมโรคมะเร็งได้ระยะที่ยาวนานกว่า โดยในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา มีการใช้ยามุ่งเป้ามากขึ้น ยามุ่งเป้ามีหลายบทบาททั้งในระยะแพร่กระจายและไม่แพร่กระจาย และมีทั้งในรูปแบบยาฉีดและยากิน 

ในปัจจุบัน ยามุ่งเป้าสามารถใช้รักษาในผู้ป่วยโรคมะเร็งได้หลายชนิด อาทิ

• มะเร็งปอด
• มะเร็งเต้านม
• มะเร็งกระเพาะอาหาร
• มะเร็งลำไส้
• มะเร็งจิสต์ (GIST)
• มะเร็งต่อมลูกหมาก
• มะเร็งตับ
• มะเร็งไต
• มะเร็งต่อมไทรอยด์
• มะเร็งเม็ดเลือดขาวและมะเร็งต่อมน้ำเหลือง

ยามุ่งเป้าจะใช้ได้ในผู้ที่เซลล์มะเร็งมีการกลายพันธุ์ที่เข้ากับยามุ่งเป้าชนิดนั้น ๆ ได้เท่านั้น ดังนั้นขั้นตอนการตรวจก่อนเริ่มรักษาจึงมีความจำเป็น โดยจะมีการส่งชิ้นเนื้อไปตรวจสอบพันธุกรรมของเซลล์มะเร็ง ยามุ่งเป้าสามารถใช้รักษามะเร็งได้ทั้งในช่วงเริ่มต้นและแพร่กระจาย แต่เน้นการใช้ในมะเร็งระยะแพร่กระจายเป็นหลัก

การใช้ยามุ่งเป้าในกลุ่มผู้ป่วยโรคมะเร็งนั้น จะมีทั้งรูปแบบยากิน (Tyrosine kinase inhibitors) และยาฉีด (monoclonal antibody) ทั้งนี้การใช้ยากับผู้ป่วยจะเป็นการใช้ยาชนิดเดียวหรือการใช้ร่วมกับยาอื่น เช่น ยาเคมีบำบัด ยาภูมิคุ้มกันบำบัด เป็นต้น

โดยส่วนใหญ่แล้วยามุ่งเป้ามักจะทำการรักษามะเร็งด้วยการยับยั้งโปรตีนเฉพาะส่วนที่เป็นสาเหตุของการเติบโตและการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งในร่างกาย ซึ่งแตกต่างและตรงจุดมากกว่าการทำคีโมในการทำลายเซลล์มะเร็งที่โตและแตกตัวได้ไว จึงทำให้เห็นว่าการใช้ยามุ่งเป้านั้นจะสามารถช่วยยับยั้งและทำลายได้ด้วยวิธีการดังต่อไปนี้

• ช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันทำลายเซลล์มะเร็ง หนึ่งในเหตุผลที่ทำให้เซลล์มะเร็งสามารถแพร่กระจายได้อย่างรวดเร็วเนื่องจากมันสามารถหลบการตรวจจับสิ่งแปลกปลอมของระบบภูมิคุ้มกันได้ ซึ่งยามุ่งเป้าจะเข้ามามีบทบาทให้ระบบภูมิคุ้มกันสามารถระบุตำแหน่งของเซลล์มะเร็งเพื่อประสิทธิภาพในการทำลายที่ง่ายมากขึ้นและยังช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้ดียิ่งขึ้น
• ช่วยหยุดการเติบโตของเซลล์มะเร็งโดยการยับยั้งการเชื่อมต่อของโปรตีน เซลล์ที่สุขภาพดีในร่างกายจะสามารถแบ่งเซลล์ใหม่เมื่อได้รับการกระตุ้นการเจริญเติบโตที่ดี โดยโปรตีนบนผิวเซลล์รอบนอกจะทำหน้าที่ในการกระตุ้นการแบ่งตัว ซึ่งกระบวนการนี้จะช่วยให้เซลล์ใหม่เกิดขึ้นตามความจำเป็นของร่างกาย แตกต่างจากเซลล์มะเร็งที่จะเข้ามาเปลี่ยนโปรตีนบนผิวเซลล์เพื่อบังคับให้เซลล์เกิดการแตกตัวโดยไม่สนความจำเป็นของร่างกายหรือไม่ ซึ่งยามุ่งเป้าจะเข้ามาควบคุมคำสั่งการแบ่งตัวที่ไม่จำเป็นของโปรตีนนี้และช่วยให้เซลล์มะเร็งชะลอการเติบโตลงได้
• ช่วยหยุดการส่งสัญญาณของหลอดเลือดไปยังเซลล์มะเร็ง เนื่องจากการเติบโตของเซลล์มะเร็งจะทำการลำเลียงเลือดเพื่อใช้ในการเติบโตของเซลล์ เรียกว่า การสร้างหลอดเลือดใหม่ (Angiogenesis) ผ่านการส่งสัญญาณเพื่อกระตุ้นกระบวนการนี้ และยามุ่งเป้าจะเข้ามามีบทบาทในการยับยั้งการก่อตัวของเส้นทางการสร้างหลอดเลือดใหม่ หรือทำให้เส้นทางที่มีอยู่นั้นหดลง ส่งผลให้เซลล์มะเร็งไม่สามารถเจริญเติบโตได้ เนื่องจากไม่มีเลือดไปหล่อเลี้ยงเซลล์
• ควบคุมการตายของเซลล์ โดยปกติร่างกายเราจะมีกระบวนการกำจัดเซลล์ที่ตายจากการโดนทำลายหรือไม่มีความจำเป็นต่อร่างกายแล้วโดยอัตโนมัติและเป็นไปตามธรรมชาติ แตกต่างจากเซลล์มะเร็งที่เป็นเซลล์ผิดปกติแต่สามารถหลีกเลี่ยงกระบวนการกำจัดเซลล์ส่วนเกินของร่างกายได้ ยามุ่งเป้าจึงเข้ามามีบทบาทในกระบวนการกำจัดเซลล์ผิดปกติเหล่านี้ เพื่อเรียกคืนกระบวนการที่เรียกว่า การตายของเซลล์อย่างเป็นระบบ (Apoptosis) ให้กับร่างกาย
• ฮอร์โมนส่งผลต่อการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง โดยปกติมะเร็งเต้านมหรือมะเร็งต่อมลูกหมากบางชนิด เป็นมะเร็งที่ต้องอาศัยฮอร์โมนในการเติบโต ซึ่งการรักษามะเร็งด้วยฮอร์โมนหรือ Hormone Therapy นั้นถือเป็นหนึ่งในการรักษาแบบการใช้ยามุ่งเป้า โดยการบำบัดด้วยฮอร์โมนจะเป็นการป้องกันและควบคุมร่างกายจากการสร้างฮอร์โมนจำเพาะหรือป้องกันฮอร์โมนบางชนิดที่มีปฏิกิริยาต่อเซลล์ในร่างกาย โดยเป็นการยับยั้งการตอบสนองของฮอร์โมนเหล่านั้นต่อเซลล์ที่ไม่จำเป็น เช่น เซลล์มะเร็ง เป็นต้น

ระยะเวลาในการรักษาด้วยยามุ่งเป้าขึ้นอยู่กับชนิด ระยะของเซลล์มะเร็งและปัจจัยอื่น ๆ เช่น ความแข็งแรงของผู้ป่วย ความสามารถในการทนต่อผลข้างเคียง โดยแพทย์จะประเมินจำนวนครั้งที่ควรใช้ยามุ่งเป้าตามสูตรในครั้งแรก แต่ระหว่างการให้ยาแต่ละครั้งจะมีการประเมินอาการและการตอบสนองของผู้ป่วยด้วยเป็นระยะ และอาจมีการปรับเปลี่ยนสูตรตามความเหมาะสม

ผลข้างเคียงของยามุ่งเป้าจะแตกต่างไปตามชนิดของยามุ่งเป้าที่ใช้ และความรุนแรงจะแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย โดยทั่วไปผลข้างเคียงจะน้อยกว่ายาเคมีบำบัด ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย เช่น

• อาการทางผิวหนัง เช่น ลมพิษ ผื่นลักษณะคล้ายสิว ผิวหนังแห้ง คัน เยื่อบุผิวในช่องปากและช่องคออักเสบ จมูกเล็บอักเสบ
• อาการระบบทางเดินอาหาร เช่น เบื่ออาหาร ท้องเสีย ท้องผูก คลื่นไส้อาเจียน
• อาการทางระบบเลือด เช่น เม็ดเลือดขาวต่ำ การแข็งตัวของเลือดผิดปกติ แผลหายช้า
• อ่อนเพลีย
• ความดันโลหิตสูง
• การเปลี่ยนแปลงลักษณะหรือสีของเส้นผม ขน เป็นต้น

ยามุ่งเป้ามีความแตกต่างจากการให้ยาเคมีบำบัดหรือการทำคีโม โดยจะมุ่งทำลายเซลล์มะเร็งที่มีความเข้ากันได้โดยตรง จึงมักทำให้เกิดผลกระทบต่อเซลล์ร่างกายปกติน้อยกว่าการทำเคมีบำบัด แต่ยามุ่งเป้าใช้ได้เฉพาะมะเร็งบางชนิดและเซลล์มะเร็งนั้นต้องมียีนกลายพันธุ์ที่เข้ากันได้กับยามุ่งเป้า จึงต้องมีการตรวจสอบก่อนว่ามะเร็งที่ผู้ป่วยเป็น สามารถใช้ยามุ่งเป้าได้หรือไม่ ส่วนยาเคมีบำบัดไม่จำเป็นต้องตรวจความเข้ากันได้ของเซลล์ก่อน

เมื่อไหร่ก็ตามที่มีอาการป่วยที่บ่งชี้ถึงสาเหตุของโรคร้ายอย่างมะเร็ง ควรเข้ารับการตรวจสุขภาพและปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อการวินิจฉัยที่ตรงจุด ป้องกันได้อย่างทันท่วงที หรือหากพบมะเร็งในระยะเริ่มต้นประกอบกับเทคโนโลยีการรักษาด้วยยามุ่งเป้า การต่อสู้กับมะเร็งจึงเป็นเรื่องที่ไม่น่ากลัวอย่างที่คิดและมีโอกาสหายขาดจากโรคร้ายนี้ได้ พร้อมกลับไปมีความสุขกับการใช้ชีวิตได้อย่างเต็มที่อีกครั้ง