คู่มือการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

1. ให้นมลูกบ่อยๆ ทุกๆ 2-3 ชั่วโมงหรืออย่างน้อย 8 ครั้งใน 1 วัน และให้ลูกดูดนมจนหมดในแต่ละครั้ง ยิ่งลูกดูดนมบ่อยมากเท่าไร ร่างกายก็จะยิ่งผลิตน้ำนมมากขึ้นเท่านั้น
2. รับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ เช่นเดียวกับที่คุณแม่รับประทานในช่วงตั้งครรภ์ และดื่มน้ำสะอาดอย่างเพียงพอ
3. อย่าให้นมอื่น น้ำ หรืออาหารอื่นๆ เพราะจะทำให้ลูกอิ่ม และดูดนมแม่น้อยลง ซึ่งจะทำให้ร่างกายผลิตน้ำนมน้อยลง

ขนาดของเต้านมไม่เกี่ยวกับปริมาณน้ำนม ปริมาณน้ำนมขึ้นอยู่กับการกระตุ้นอย่างสม่ำเสมอ  แม่ควรให้ลูกดูดนมทุกๆ 2-3 ชั่วโมงหรืออย่างน้อยวันละ 8 ครั้ง  จะช่วยกระตุ้นให้ร่างกายผลิตน้ำนมมากพอสำหรับลูก  ท่าทางการอุ้มลูกขณะให้ดูดนมก็มีส่วนสำคัญเช่นกัน  ถ้าอุ้มถูกท่าจะช่วยให้ลูกดูดนมได้สบายมากขึ้นและช่วยไม่ให้แม่เจ็บหัวนมหรือหัวนมแตกด้วย

หัวนมบอดและหัวนมแบนเป็นลักษณะที่ไม่ได้พบบ่อยๆ อย่างไรก็ตาม ถ้าคุณเป็นหนึ่งในคุณแม่น้อยรายคุณยังสามารถเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ได้ โดยได้รับคำแนะนำจากคลีนิกนมแม่

สำหรับคุณแม่ที่หัวนมบอด การนวด และดึงหัวนมเบาๆ สักวันละ 2 ครั้งตอนอาบน้ำ จะช่วยแก้ปัญหาได้  หรืออาจจะลองสวมปทุมแก้วหรือฝาครอบเก็บน้ำนมดู เพราะจะช่วยนวดลานหัวนมให้นิ่มให้หัวนมยื่นออกมาได้

สำหรับคุณแม่ที่ลานนมค่อนข้างแข็ง ลองนวดเบาๆ ให้บริเวณดังกล่าวนุ่มลง และพยายามให้ลูกดูดนมให้ลึกถึงลานนม หรือขอคำแนะนำจากคลีนิกนมแม่

คุณควรเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟหรือชา และแอลกอฮอล์ คุณแม่ที่กำลังให้นมลูกควรรับประทานอาหารให้ครบทั้ง 5 หมู่  และอย่าลืมว่าคุณยังคงต้องการพลังงานเพิ่มขึ้นวนละ 500 กิโลแคลอรีเช่นเดียวกับในขณะตั้งครรภ์  นอกจากนี้คุณควรสังเกตว่าเมื่อรับประทานอาหารบางอย่างแล้วจะมีผลต่อน้ำนมอย่างไร  ถ้าเกิดความผิดปกติกับลูกคุณควรงดอาหารนั้นไปก่อน

เคล็ดลับอยู่ที่ตำแหน่งหรือท่าในการให้นมลูก ที่จะช่วยป้องกันไม่ให้หัวนมแตก

• อุ้มลูกให้ถูกท่า โดยที่ปากของลูกจะต้องครอบลานนมเกือบทั้งหมด (ให้เหงือกของลูกกดลงบริเวณลานนม)
• เริ่มจากการให้นมข้างที่เจ็บน้อยกว่า หรือที่รู้สึกว่าถนัดกว่าจนเกลี้ยงเต้า หากลูกเริ่มดูดแรงขึ้น ให้เปลี่ยนไปให้นมอีกข้างหนึ่ง พยายามให้ลูกดูดนมจากทั้งสองเต้าในคราวเดียวกัน
• ควรงดใช้สบู่หรือโลชั่นทาผิวบริเวณหัวนม เพราะอาจจทำให้ผิวแห้งมากยิ่งขึ้น ทำให้แตกมากขึ้น คุณอาจลองบีบน้ำนมทาให้ทั่วบริเวณหัวนมภายหลังจากให้นมลูก  รอจนแห้งก่อนใส่ชุดชั้นใน หรือทาลาโนลิน 100% หลังให้นมลูกเสร็จแล้ว

ถ้าเป็นไม่มาก ก็ควรให้นมลูกต่อไป  ถ้าคุณมีปัญหาเหล่านี้ ลองทำตามข้อแนะนำข้างล่าง

• ให้นมจากเต้าข้างที่เจ็บน้อยกว่าก่อน
• รอให้ลูกอ้าปากกว้างๆ อุ้มลูกเข้ามาใกล้ ๆ เต้านม และให้ลูกดูดนมลึกๆ เพื่อที่คุณจะไม่เจ็บหัวนม
• อุ้มลูกให้อยู่ชิดเต้านมมากที่สุด เพราะท่านี้จะทำให้ลูกอมหัวนมและลานนมเป็นบริเวณกว้างขึ้นซึ่งจะทำให้คุณเจ็บน้อยลงเมื่อลูกดูดนม
• ถ้าหัวนมแตกมากๆ งดให้ลูกดูดนมจากเต้าข้างนั้นสัก 3-4 มื้อ หรือจนกว่าจะรู้สึกดีขึ้น ก่อนจะเริ่มให้ลูกดูดนมจากเต้านมทั้งสองข้างอีกครั้ง ในระหว่างนี้คุณต้องไม่ลืมปั๊มนมออกจากเต้าข้างที่เจ็บให้หมดอยู่เสมอด้วย

ถ้าลูกอายุครบเดือนแล้วก็ถือว่าปกติ  สำหรับเด็กบางคนที่ดูดนมแม่อาจจะถ่ายทุก 5-7 วันก็มี ที่เป็นเช่นนี้เพราะนมแม่ย่อยง่ายมาก และมีกากใยน้อย  หรือในเด็กบางคนก็อาจถ่ายวันละหลายครั้งโดยที่อุจจาระของลูกมีลักษณะเหลวหรือมีสีเหลือง

ในระยะแรกๆ ควรให้ลูกดูดนมบ่อยๆ ถ้าลูกหลับควรปลุกอย่างนุ่มนวล เช่น เปลี่ยนผ้าอ้อมหรือเปลี่ยนให้ลูกไปดูดนมจากเต้าอีกข้างหนึ่งแทน  แต่อย่าห่มผ้าให้ลูกเพราะยิ่งอุ่น ลูกจะยิ่งง่วงและไม่ยอมดูดนม  เมื่อคุณมีน้ำนมพอและลูกมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นแล้ว ค่อยให้ลูกดูดนมเมื่อลูกหิว

ถ้าคุณไม่สบาย ควรแจ้งแพทย์ว่าคุณกำลังให้นมลูก  เพื่อที่แพทย์จะได้สั่งยาที่ปลอดภัย คุณแม่ไม่จำเป็นต้องหยุดให้นม เพราะนมแม่มีเม็ดเลือดขาวและแอนติบอดี้ที่จะช่วยให้ลูกแข็งแรง  อย่างไรก็ดี คุณแม่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนที่จะใช้ยา เพราะยาบางอย่างอาจส่งผ่านน้ำนมแม่และมีอันตรายแก่ลูกได้

สำหรับคุณแม่ที่ต้องจากบ้านไปทำงาน คุณก็ยังให้นมลูกได้ ในระยะลาคลอดหรือประมาณ 4-6 สัปดาห์หลังคลอด คุณควรให้นมลูกเอง  หลังจากนั้นถ้าจะกลับไปทำงาน คุณควรเริ่มเก็บสต๊อกน้ำนมล่วงหน้าประมาณ 1 เดือนโดยเก็บไว้ในตู้เย็นหรือตู้แช่แข็ง  เวลาที่คุณไปทำงาน ก็สามารถนำนมออกมาอุ่นให้ลูกได้

ในช่วงเดือนแรก เราแนะนำให้ให้ช้อนป้อนนม หรือใช้ถ้วยสำหรับเด็กทารกเพื่อป้องกันไม่ให้ลูกสับสนหัวนม หลังจากหนึ่งเดือนไปแล้วเด็กจะคุ้นกับการดูดนมจากอกแม่

องค์การอนามัยโลก (WHO) แนะนำว่าเด็กทารกควรกินนมแม่อย่างเดียวจนอายุอย่างน้อย 6 เดือน  หลังจากนั้นคุณแม่สามารถให้อาหารอื่นๆ ที่เหมาะแก่อายุลูกร่วมกับการให้นมแม่จนกว่าลูกจะอายุ 2 ขวบหรือมากกว่านั้น

คลินิกนมแม่สมิติเวช โรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิท