นพ. อกนิษฐ์ ศรีสุขวัฒนา วันที่ 18 พฤศจิกายน 2565
เวลาในการอ่าน 3 นาที
4.4
ปี ค.ศ.2009 ในงานวิ่งเทรลระยะทาง 100 ไมล์ (160 กม.) Western States 100-Mile Endurance Run (WS100) ซึ่งจัดขึ้นที่เมืองสควอว์วัลเลย์ (Squaw Valley) รัฐแคลิฟอร์เนีย ผู้เข้าร่วมแข่งขัน 5 คนจาก 400 คนต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลด้วยอาการคลื่นไส้ สับสน ระดับโซเดียมในเลือดต่ำ และภาวะกล้ามเนื้อสลาย รวมถึงสัญญาณแรกของภาวะไตวาย
ในปีเดียวกัน นักกีฬา 4 คนที่เข้าร่วมแข่งขันรายการ West Highland Way Race ระยะทาง 95 ไมล์ ในสกอตแลนด์ เข้าเส้นชัยด้วยระดับโซเดียมในเลือดต่ำและปัญหาไตที่เกิดจากภาวะกล้ามเนื้อสลาย
ในเมืองไทยนั้น ก็มีกรณีเช่นนี้เกิดขึ้นเช่นกัน เมื่อไม่นานมานี้มีชาวต่างชาติที่เข้าร่วมวิ่งเทรลที่เกาะช้างแล้วเกิดอาการ Heat Stroke จนไตวาย กล้ามเนื้อสลาย อยู่ในภาวะโคม่า ต้องขอรับบริจาคเลือด
นอกจากนี้การออกกำลังกายอื่นๆ ยังสามารถทำให้เกิดภาวะกล้ามเนื้อสลายได้เช่นกัน โดยเฉพาะการออกกำลังกายแบบเข้มข้น ซึ่งกำลังเป็นที่นิยม เช่น P90X, CrossFit และ Insanity Workout
รายงานว่า พบผู้ป่วยภาวะกล้ามเนื้อสลายในสหรัฐอเมริกา ประมาณปีละ 25,000 ราย โดยมีมากถึง 5-30% ที่พบภาวะไตวายเฉียบพลันและคิดเป็น 15% ของผู้ป่วยไตวายเฉียบพลันทั้งหมด
ภาวะกล้ามเนื้อสลายสามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศทุกวัย แต่ส่วนใหญ่พบในเพศชาย เชื้อชาติแอฟริกัน-อเมริกัน ผู้มีภาวะโรคอ้วน และอายุมากกว่า 60 ปี โดยพบอัตราการเสียชีวิตที่ไม่มีภาวะไตวาย ประมาณ 20% และเสียชีวิตมากถึง 50% สำหรับผู้ป่วยไตวายเฉียบพลันจากภาวะกล้ามเนื้อสลาย ที่น่าสนใจคือ 10 - 30% ของภาวะกล้ามเนื้อสลายมีสาเหตุจากการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ ที่เกิดจากการออกกำลังกาย
กล้ามเนื้อสลาย (Rhabdomyolysis) คือ ภาวะทางการแพทย์ที่ร้ายแรง ซึ่งการสลายของกล้ามเนื้อเกิดขึ้นจากการบาดเจ็บที่กล้ามเนื้อโดยตรง หรือจากการออกแรงของกล้ามเนื้ออย่างรุนแรง โดยเฉพาะการวิ่งระยะไกลและการวิ่งลงเนิน นอกจากนี้ กล้ามเนื้อสลายยังเกิดจากอาการกดทับจากอุบัติเหตุ รวมถึงผลกระทบจากยาบางชนิดและพันธุกรรม
ความร้อน ภาวะขาดน้ำและการออกกำลังกายหรือกีฬาแบบเอ็กซ์ตรีมเป็นสาเหตุร่วมที่พบบ่อยที่สุด เมื่อเกิดการบาดเจ็บ กล้ามเนื้อลาย (กล้ามเนื้อลาย (Skeletal muscle) เป็นกล้ามเนื้อที่พบเป็นส่วนใหญ่ ประมาณ 40% ของมวลกาย มีหน้าที่สำคัญคือทำให้เกิดการเคลื่อนไหวในกิจกรรมต่างๆ) จะปล่อยโปรตีนไมโอโกลบิน (Myoglobin) ซึ่งมีขนาดใหญ่สีแดง ทำหน้าที่เก็บออกซิเจนในเซลล์กล้ามเนื้อ
รวมถึงปล่อยเอนไซม์ซีเค (Creatine kinase: CK) ซึ่งเซลล์ต่างๆ ใช้ช่วยในการทำงานและปล่อยเกลือแร่ เช่น โพแทสเซียม แคลเซียม เมื่อโปรตีนไมโอโกลบิน เอนไซม์ซีเคและเกลือแร่ รั่วไหลออกจากเซลล์ที่เสียหายเข้าสู่กระแสเลือด นำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนมากมาย เช่น ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจหยุดเต้น และภาวะไตวาย
อาการพื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับภาวะกล้ามเนื้อสลาย ได้แก่ ปวดกล้ามเนื้อ อ่อนแรง และปัสสาวะลดลง หรือปัสสาวะมีสีโค้ก นอกจากนี้ยังมีอาการอื่นๆ ซึ่งอาจแสดงออกหลังออกกำลังกาย นานถึง 24 - 48 ชั่วโมง เช่น
แม้อาการปวดกล้ามเนื้อ อ่อนแรง และปัสสาวะเป็นสีโค้ก เป็นลักษณะเฉพาะของภาวะกล้ามเนื้อสลาย แต่ผู้ป่วยมากกว่า 50% ไม่มีอาการเหล่านี้ อาการปวดกล้ามเนื้อเป็นอาการที่พบได้บ่อยที่สุด และพบได้ในผู้ใหญ่ประมาณ 50% ที่มีภาวะกล้ามเนื้อสลาย
ขณะที่ปัสสาวะสีโค้กพบประมาณ 30- 40% อาการอ่อนแรงมักเกี่ยวข้องกับกลุ่มกล้ามเนื้อใกล้เคียง อาจไม่มีอาการจำเพาะ เช่น ปวดกล้ามเนื้อ ตึง กล้ามเนื้อบวม วิงเวียน ปวดท้อง คลื่นไส้ ใจสั่น มีไข้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสาเหตุของการเกิดภาวะกล้ามเนื้อสลาย
ผลเลือดของภาวะกล้ามเนื้อสลายคือ ระดับ CK ที่สูงขึ้น (ระดับ CK ปกติคือ 20 - 200 IU/L) ระดับที่สูงขึ้นอย่างน้อย 5 เท่า หรือเพิ่มสูงขึ้นเป็นหลักพันหรือหลักหมื่น ถือเป็นภาวะกล้ามเนื้อสลาย
การสลายตัวของเนื้อเยื่อ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของอิเล็กโทรไลต์ เช่น ระดับโพแทสเซียม ฟอสเฟต และแคลเซียม
แพทย์อาจตรวจเพิ่มเติมในห้องปฏิบัติการ เช่น การนับเม็ดเลือด ตรวจการทำงานของระบบเมตาบอลิซึม ทดสอบการทำงานของตับ วิเคราะห์ปัสสาวะ ตรวจคลื่นหัวใจ (EKG) และเอกซเรย์ทรวงอก
นอกจากนี้หากเป็นกล้ามเนื้อสลายจากพันธุกรรม สมาชิกในครอบครัวควรได้รับการตรวจคัดกรองด้วยเช่นกัน
ในผู้ป่วยภาวะกล้ามเนื้อสลายจากการบาดเจ็บ ควรเริ่มต้นด้วยการให้น้ำเกลือโดยเร็วที่สุด ความล่าช้าในการช่วยชีวิตอาจทำให้ช็อกจากการขาดน้ำ (Hypovolemic Shock) ควรให้ของเหลวในปริมาณมากถึง 10 - 20 ลิตรเพื่อรักษาน้ำภายในหลอดเลือดและช่วยขับสารพิษออกทางปัสสาวะ
เมื่อผู้ป่วยรับการรักษาในโรงพยาบาล การตรวจติดตามปริมาณปัสสาวะอย่างใกล้ชิดเป็นสิ่งสำคัญ รวมถึงการตรวจสอบระดับ CK แบบต่อเนื่องทุกวัน
นอกจากนี้ภาวะกล้ามเนื้อสลายยังเกี่ยวข้องกับการทำงานของไต ภาวะขาดสมดุลของโพแทสเซียม แคลเซียม กรดยูริก และฟอสเฟต จึงจำเป็นต้องรักษาระดับเกลือแร่ให้สมดุล
กังวลเรื่องสุขภาพ?
ติดต่อสอบถามสมัครสมาชิกเพื่อจัดเก็บข้อมูลของคุณสำหรับการนัดหมายครั้งต่อไป
มีบัญชีผู้ใช้อยู่แล้ว? เข้าสู่ระบบที่นี่
