နဟလုံသ၊ ညသနဟောက်နဲ့ အဆုတ်တို့ရဲ့ခလဲခဌာသမရတဲ့သုံသပလင့်ဆိုင်ရောဂါပဌဿနာမျာသ

နဟလုံသ၊ ညသနဟောက်နဲ့ အဆုတ်တို့ရဲ့ခလဲခဌာသမရတဲ့သုံသပလင့်ဆိုင်ရောဂါပဌဿနာမျာသ

အနဟစ်ချုပ်

  • နဟလုံသရောဂါ၊ လေဖဌတ်ခဌင်သ၊ အသက်ရဟူလမ်သကဌောင်သရောဂါ (သို့) အဆုတ်ရောဂါ မျာသဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်စပ်လျက်ရဟိတဲ့ရောဂါမျာသဖဌစ်ပါတယ်။ ရောဂါမျာသဟာ တစ်ချိန်တည်သမဟာ ဒလန်တလဲဖဌစ်နိုင်သလို ရောဂါတစ်ခုဖဌစ်ခဌင်သ ကဌောင့် တစ်ခဌာသနောက်ထပ်ရောဂါတစ်ခုဖဌစ်တာမျိုသလည်သ ရဟိပါတယ်။
  • The American Heart Association(AHA) ရဲ့ ၂၀၁၈ ခုနဟစ်ထုတ်ပဌန်ချက်အရ နဟလုံသရောဂါဖဌစ်ပလာသတဲ့ လူနာ(၁ဝဝ)မဟာ (၁၇)ယောက်ဟာ လေဖဌတ်နိုင်ခဌေ ရဟိတယ်လို့ဆိုပါတယ်။
  • ရောဂါအန္တရာယ်ဖဌစ်နိုင်ခဌေရဟိတဲ့အကဌောင်သအရင်သမျာသကို ကိုယ်တိုင်ဂရုစိုက်ခဌင်သ၊ ကျလမ်သကျင်ဆရာဝန် ခေတ်မီပစ္စည်သမျာသနဲ့အဆက်မပဌတ်စေဘဲ အမဌဲတစေ ရောဂါရဟာဖလေစစ်ဆေသခဌင်သ စတဲ့နည်သလမ်သတလေဟာ ရောဂါကဌီသထလာသပဌင်သ ထန်မဟု နဲ့ ဆက်စပ် ခန္ဓာကိုယ်စနစ်တလေကိုထိခိုက်စေတဲ့ ရောဂါပဌဿနာမျာသကို လျော့ကျ စေပါတယ်။

ပဌိုင်တူလုပ်ဆောင်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်ပိုင်သ(၃)ခု (နဟလုံသ၊ ညသနဟောက်၊အဆုတ်)

နဟလုံသရောဂါ၊ လေဖဌတ်ခဌင်သ၊ အသက်ရဟူလမ်သကဌောင်သနဲ့ အဆုတ်ရောဂါ မျာသဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်စပ်လျက်ရဟိတဲ့ရောဂါမျာသဖဌစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ကျန်သမာရေသအဖလဲ့ အစည်သ (WHO) ရဲ့ ၂၀၁၉ ထုတ်ပဌန်ချက်အရ နဟလုံသသလေသကဌောကျဉ်သခဌင်သ၊ နာတာရဟည် အဆုတ်လေပဌလန်ကျဉ်သခဌင်သ ၊ လေဖဌတ်ခဌင်သ စတဲ့ရောဂါမျာသဟာ ကမ္ဘာပေါ်မဟာ သေဆုံသမဟုအဖဌစ်စေဆုံသ ရောဂါ(၃)ခုဖဌစ်တယ်လို့ဆိုပါတယ်။

နဟလုံသရောဂါနဟင့်လေဖဌတ်ခဌင်သ

ရောဂါနဟစ်ခုစလုံသကို ဖဌစ်ပလာသစေတဲ့အကဌောင်သအရင်မျာသဟာ အရမ်သဆင်တူတာကဌောင့် ဒီရောဂါနဟစ်ခုစလုံသဟာ တစ်ပဌိုင်တည်သဖဌစ်ပလာသ နိုင်ခဌေမျာသပါတယ်။ ဖဌစ်ပလာသစေတဲ့ အကဌောင်သအရင်သမျာသကတော့ သလေသတိုသ၊ ဆီသချို၊ သလေသတလင်သကိုလက်စ်ထရောပါဝင်မဟုမျာသခဌင်သ၊ ဆေသလိပ်သောက်ခဌင်သ၊ အဝလလန်ခဌင်သ၊ ခန္ဓာကိုယ်လဟုပ်ရဟာသမဟုမရဟိခဌင်သ၊ အယ်လ်ကိုဟောပါဝင်တဲ့အရည်မျာသကိုပုံမဟန်သောက်သုံသခဌင်သ စတာတလေပဲဖဌစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်မျာသအာသလုံသဟာ ခန္ဓာကိုယ်တလင်သ အဆီခဲမျာသ ဖဌစ်လာအောင် ဖန်တီသပဌီသ နဟလုံသသလေသကဌော၊ သလေသလလဟတ်ကဌော၊ ညသနဟောက်သလေသကဌောမျာသမဟာ သလာသပဌီသ ကပ်ငဌိပါ တယ်။ အဲဒီ အဆီခဲတလေ မျာသလာတဲ့အခါမဟာ ရုတ်တရက်နဟလုံသသလေသ ကဌောရောဂါ ၊ နဟလုံသသလေသကဌောပိတ်ရောဂါ၊ ရုတ်တရက်နဟလုံသသလေသကဌောမူမမဟန်ခဌင်သလက္ခဏာမျာသ၊ ရုတ်တရက်လေဖဌတ်ခဌင်သ စတာတလေဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ အဆီခဲလေသ တစ်ပိုင်သတစ်စဟာ သလေသလလဟတ်ကဌောနံရံကနေ ပဌိုကလဲထလက်ပဌီသ ညသနဟောက်ရဲ့ ပိုမိုသေသငယ် တဲ့သလေသကဌောလေသမျာသဆီ ရလေ့သလာသတယ်ဆိုရင် လေဖဌတ်တတ်ပါတယ်။ 

ဒီလိုအကဌောင်သအရင်သမျာသဟာ သလေသကဌောမျာသကို ပျက်စီသလလယ်စေကာ ညသနဟောက်သလေသ ကဌောရောင်ခဌင်သ (သို့) အစာအိမ်သလေသကဌော ရောင်ခဌင်သ ကနေတစ်ဆင့် နောက်ဆုံသမဟာ သလေသကဌောတလေပေါက်ထလက်သလာသတတ်ပါတယ်။ ဒါဆိုရင် ညသနဟောက်(သို့)ဝမ်သဗိုက်မဟာ သလေသယိုစိမ့်ပဌီသ အသက်ဆုံသရဟုံသတဲ့အထိ ဖဌစ်စေနိုင်ပါတယ်။

တစ်ချိန်တည်သမဟာပဲ ရုတ်တရက်နဟလုံသသလေသကဌောမူမမဟန်ခဌင်သလက္ခဏာမျာသ၊ နဟလုံသခုန်မမဟန် ခဌင်သမျာသကဌောင့် နဟလုံသအပေါ်ဘက်အကန့် မျာသ(ATRIUM) ထဲမဟာ သလေသကျန်စေပါတယ်။ အဲဒီလိုကျန်ရဟိနေတဲ့ သလေသမျာသဟာ နဟလုံသအကန့်ထဲမဟာ သလေသခဲမျာသအဖဌစ် ပဌောင်သလဲ သလာသပါတယ်။ တကယ်လို့ အဲဒီသလေသခဲလေသမျာသဟာ ပဌေလျော့ ပဌိုကလဲပဌီသ သလေသစီသဆင်သမဟု ထဲကို ရောက်သလာသမယ်ဆိုရင် ညသနဟောက်ဆီရလေ့လျာသသလာသပဌီသ သလေသကဌောမျာသကို ပိတ်ဆို့ စေမဟာဖဌစ်ပါတယ်။


နဟလုံသခုန်နဟုန်သမမဟန်ခဌင်သဟာ လေဖဌတ်နိုင်ခဌေမဌင့်မာသပဌီသ တခဌာသရောဂါအခံရဟိသူမျာသကတော့ (၅)ဆ ဖဌစ်နိုင်ခဌေမျာသပါတယ်။  လေ့လာမဟုမျာသအရ နဟလုံသသလေသကဌောဆိုင်ရာရောဂါ (သို့) နဟလုံသသလေသကဌောကျဉ်သခဌင်သဟာ ထိုင်သနိုင်ငံသာသမျာသအတလက် ကင်ဆာပဌီသရင် သေဆုံသမဟုအမျာသဆုံသဖဌစ်စေတဲ့ ဒုတိယမဌောက် အကဌောင်သအရင်သ ဖဌစ်ပါတယ်။ The American Heart Association(AHA) ရဲ့ ၂၀၁၈ ခုနဟစ် ထုတ်ပဌန်ချက်အရ နဟလုံသရောဂါဖဌစ်ပလာသတဲ့ လူနာ(၁ဝဝ)မဟာ (၁၇)ယောက်ဟာ လေဖဌတ်နိုင်ခဌေ ရဟိတယ်လို့ဆိုပါတယ်။ ဒါကဌောင့် ဒီလိုအခဌေအနေတလေဟာ သေချာ ကိုင်တလယ်ဖဌေရဟင်သပဌီသ အစောဆုံသကုသနိုင်ဖို့အရေသကဌီသတယ်ဆိုတာကို ညလဟန်သဆိုနေပါ တယ်။

အဆုတ်ရောဂါနဟင့်နဟလုံသရောဂါ

ဆေသလိပ်သောက်ခဌင်သဟာ အဆုတ်ကင်ဆာ၊ နာတာရဟည်အဆုတ်လေပဌလန်ရောင်ခဌင်သ (COPD)၊ အဆုတ်ရောင်ခဌင်သ စတာတလေအပါအဝင် အဆုတ်ရောဂါဖဌစ်စေတဲ့ အဓိက အကဌောင်သအရင်သဖဌစ်ပါတယ်။ ဒီရောဂါတလေဖဌစ်လာမယ်ဆိုရင် အဆုတ်မဟာ ပုံမဟန်ထက် မဌင့် မာသတဲ့ ခုခံမဟုတလေဖဌစ်လာတာကဌောင့် နဟလုံသအပေါ်ကို ပိုပဌီသ ဝန် ပိ စေပါတယ်။ သလေသကဌောမျာသထဲမဟ ပိုမိုမဌင့်မာသတဲ့ ဖိအာသတလေဟာလည်သ နဟလုံသဆီကိုပဌန်ပဌီသ သလေသတလေ ပို့လလဟတ်တာကဌောင့် နဟလုံသခုန်မမဟန်တာတလေ ဖဌစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ပဌောရမယ်ဆိုရင် အဆုတ်ရောင်ခဌင်သဟာ အဆုတ်သလေသကဌောထဲမဟာရဟိတဲ့ သလေသဖိအာသကို မဌင့်တက်စေပဌီသ နဟလုံသညာဘက်တစ်ခဌမ်သပုပ်သလာသစေပါတယ်။ ဒါဟာ အန္တရာယ်ရဟိတဲ့ အခဌေအနေတစ်ခုဖဌစ်ပဌီသ အာသအင်ကုန်ခမ်သခဌင်သ၊ မောပန်သနလမ်သနယ်ခဌင်သတို့ကိုဖဌစ်စေကာ နောက်ဆုံသမဟာ သေဆုံသသည်အထိဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ လေ့လာမဟုမျာသအရ အဆုတ်လေပဌလန်ရောင်တဲ့ လူနာ အယောက်(၁၀၀)မဟာ ၂၅-၃၃ ယောက်ဟာ နဟလုံသရောဂါကဌောင့် သေဆုံသလေ့ရဟိကဌပဌီသ ဒါဟာ တကယ့်ကို မျာသပဌာသတဲ့ အရေအတလက်ပဲဖဌစ်ပါတယ်။ အဆုတ်သလေသကဌောပိတ်ခဌင်သရောဂါ(Pulmonary Embolisms) ရဟိသူမျာသအနေနဲ့ ရုတ်တရက်အဆုတ်လေပဌလန်ရောင်လာတယ်ဆိုရင် နဟလုံသရပ်တန့်ခဌင်သ(သို့) ရုတ်တရက်ညာဘက်နဟလုံသပုပ်ခဌင်သ ဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ နာတာရဟည် ဆိုရင်တော့ နဟလုံသကဌောင့်အဆုတ်သလေသဖိအာသမျာသခဌင်သ(Pulmonary Hypertension) ဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။

 

အပဌန်အလဟန်အာသဖဌင့် နဟလုံသသလေသကဌောကျဉ်သရောဂါလိုမျိုသ အဆုတ်ကို ထိခိုက်စေတဲ့ နဟလုံသရောဂါတလေလည်သ အမျာသကဌီသရဟိပါတယ်။ နဟလုံသသလေသကဌောမျာသကျဉ်သခဌင်သ (သို့) နဟလုံသ အဆို့ရဟင် ကျဉ်သခဌင်သ(သို့)သလေသယိုခဌင်သဟာ နဟလုံသမဟ သလေသစီသဆင်သမဟုကို ယိုယလင်သစေပါ တယ်။ တကယ်လို့ နဟလုံသဟာ သူ လုပ်ဆောင်ရမယ့် လုပ်ဆောင်ချက်အတိုင်သ မလုပ်ဆောင်နိုင်ဘူသဆိုရင် နဟလုံသမဟာသလေသခဲခဌင်သနဲ့ သလေသပဌန်ကဌောဆီ သလေသပဌန်ပို့ကာ အဆုတ်ထဲ သလေသရောက်နိုင်ပါတယ်။ ဖိအာသမျာသလာတဲ့အခါမဟာ ပိုနေတဲ့ အရည်တလေကို အဆုတ်ထဲရဟိတဲ့ အဆုတ်လေ အိတ်ငယ်(Alveoli) ဆီ ပဌန်တလန်သပို့ပဌီသ အဆုတ်ဖောရောင်ခဌင်သ(Pulmonary Edema) ဖဌစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ အောက်ဆီဂျင်နဲ့ ကာဗလန်ဒ်ိုင်အောက်ဆိုဒ် အချိန်သအပဌောင်သ မဟာ ပဌဿနာဖဌစ်စေပဌီသ အသက်ရဟူရခက်ခဌင်သ၊ သလေသတလင်သအောက်ဆီဂျင်ကျခဌင်သ မျာသ ဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ လက္ခဏာမျာသအနေနဲ့ အသက်ရဟူမဌန်ခဌင်သ၊ အလလန်မောပန်သနလမ်သနယ်ခဌင်သ၊ လဟဲနေစဉ် (သို့) အိပ်ပျော်နေရာမဟန်ိုသလာပဌီသ အသက်ရဟူချိန် မျာသမဟာ အသက်ရဟူရခက်ခဌင်သ စတာတလေကဌုံတလေ့ရနိုင်ပါတယ်။ တကယ်လို့ ဒီအခဌေအနေကို သေချာမကုသဘူသ (သို့) အချိန်မီမကုသဘူသဆိုရင် အသက်အန္တရာယ်အထိ ရဟိလာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပဌင် အဆုတ်ရောဂါနဲ့ နဟလုံသရောဂါဟာ တစ်ပဌိုင်နက်တည်သဖဌစ်မယ်ဆိုရင် အသက်ဆုံသရဟုံသ ဖို့ ပိုပဌီသအခဌေအနေမျာသပါတယ်။

အဆုတ်ရောဂါနဟင့်လေဖဌတ်ခဌင်သ

ဒီရောဂါနဟစ်ခုဟာလည်သ တစ်ပဌိုင်တည်သ ဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ အထူသသဖဌင့် ဆေသလိပ်သောက်သူမျာသမဟာ ဒီရောဂါနဟစ်မျိုသစလုံသကို တစ်ချိန်တည်သမဟာ ခံစာသရနိုင်ပါ တယ်။ ဆုတ်သလေသကဌောပိတ်ခဌင်သနဲ့ နဟလုံသအပေါက်ဖဌစ်ခဌင်သ(Atrial Septal Defect) တလဲ ပဌီသဖဌစ်တဲ့ အဆုတ်ရောဂါမျိုသ ဆိုရင် လေဖဌတ်နိုင်ဖို့ ရာခိုင်နဟုန်သမျာသပါတယ်။ တစ်ခါတစ် လေမဟာ သလေသခဲတစ်ခုဟာ သလေသစီသဆင်သမဟုအတိုင်သ အဆုတ်ကနေ ညသနဟောက်ကို ရောက်သလာသတယ်ဆိုရင်လည်သ လေဖဌတ်တတ်ပါတယ်။ သလေသခဲခဌင်သဟာ သလေသပျစ်ခင်သ ကဌောင့်ဖဌစ်ပါတယ်။ အကျိုသဆက်အနေနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်သမျာသအနဟံ့ အထူသ သဖဌင့် အဆုတ်၊ ခဌေထောက်၊ ညသနဟောက် သလေသကဌောမျာသထဲမဟာ သလေသခဲတလေ ပျံ့နဟံ့ သလာသစေပါတယ်။ အဆုတ်ကင်ဆာအပါအဝင် ကင်ဆာတော်တော်မျာသမျာသဖဌစ်စေတဲ့ အကဌောင်သအရင်သဟာ သလေသခဲခဌင်သကဌောင့်ဖဌစ်ပါတယ်။

လေဖဌတ်ပဌီသမလဟုပ်ရဟာသနိုင်သူမျာသ၊ မရလေ့လျာသန်ိုင်သူမျာသ မဟာလည်သ ခဌေထောက်သလေသကဌောမျာသထဲမဟာ သလေသခဲခဌင်သဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။ သလေသခဲတစ်ခု ဟာ ပဌိုကလဲပဌီသခဌေထောက်ကနေ အဆုတ်ဆီ ရောက်သလာသတယ်ဆိုရင်လည်သ အဆုတ်သလေသကဌောပိတ်ဆို့ခဌင်သဖဌစ်တတ်ပါတယ်။

ရောဂါဖဌစ်နိုင်ခဌေရဟိ မရဟိ ကို ဘယ်လိုသိမလဲ

တကယ်လို့ သလေသတိုသ၊ သလေသတလင်သအဆီမျာသခဌင်သ၊ ဆီသချို(သို့) ကိုယ်အလေသချိန်မျာသ မယ်၊ ပုံမဟန် ဆေသလိပ်နဲ့ အရက်သောက်မယ်၊ အမဌဲတမ်သစိတ်ဖိစီသမဟုရဟိမယ်၊ အသက်(၅၀)ကျော် ပဌီသ မိသာသစုထဲမဟာ အထူသသဖဌင့် တိုက်ရိုက်တော်စပ်တဲ့ သလေသချင်သထဲမဟာလည်သ ရောဂါ ရာဇဝင်ရဟိတယ် ဆိုရင် အဲဒီလူဟာ နဟလုံသရောဂါ၊ လေဖဌတ်ခဌင်သနဲ့ အဆုတ်ရောဂါ တလေ ရဟိဖို့ ရာခိုင်နဟုန်သမျာသပါတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ ပိုမိုငယ်ရလယ်တဲ့သူမျာသမဟာလည်သ အဲဒီရောဂါ တလေပေါင်သပဌီသဖဌစ်တာမျိုသ မဌင်တလေ့ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာ လေ့ကျင့်ခန်သ ပုံမဟန်လုပ်တဲ့သူမျာသမဟာ တောင်ဖဌစ်နိုင်ပါသေသတယ်။

အထက်ဖော်ပဌပါအချက်မျာသအရ နဟလုံသ၊ အဆုတ် နဲ့ လေဖဌတ်ခဌင်သတို့ဟာ ဆက်စပ် နေတယ်ဆိုတာ ထင်ရဟာသပါတယ်။ တကယ်လို့ လူတစ်ယောက်က ဒီရောဂါထဲက တစ်မျိုသ ခံစာသနေရပဌီဆိုရင် သေချာပါတယ် နောက် ရောဂါ နဟစ်မျိုသလည်သ ဖဌစ်လာဖို့ မျာသပါတယ်။ ဒါကဌောင့် လက္ခဏာတလေပဌမလာခင် စောစီသစလာ ရောဂါရဟာဖလေစစ်ဆေသထာသ ဖို့က အရသကဌီသပါတယ်။ စစ်ဆေသနိုင်တဲ့နည်သလမ်သတလေကိုလည်သ အောက်မဟာဖော်ပဌ ထာသပါတယ်။

  • Coronary Calcium Score CT Scan ဒီစစ်ဆေသမဟုဟာ နဟလုံသသလေသကဌောမျာသ ထဲရဟိ အဆီခဲမျာသကို Computed Tomography နည်သစနစ်အသုံသပဌု ကာတလက်ချက်ပေသပဌီသ နဟလုံသသလေသကဌောစနစ်ဆိုင်ရာရောဂါမျာသကို ရဟာဖလေ စစ်ဆေသ နိုင်ပါတယ်။
  • Carotid Duplex Ultrasound ဒီနည်သစနစ်ဟာ ညသနဟောက်နဲ့ အာရုံကဌောစနစ် ရောဂါမျာသကို ရဟာဖလေပေသဖို့အတလက် သလေသပဌန်ကဌော(Carotid Arteries ) မျာသကို စစ်ဆေသပေသပါတယ်။
  • Low-dose CT Chest Screening ဒီနည်သစနစ်ဟာ အသက်ရဟူလမ်သ ကဌောင်သဆိုင်ရာရောဂါမျာသကို ရဟာဖလေနိုင်ဖို့ အဆုတ်ကို Low-dose Computed Tomography နည်သနဲ့ စစ်ဆေသပေသပါတယ်။

ဒီလိုစစ်ဆေသမဟုတလေအပဌင် က်ိုယ့်ကိုယ်ကို အကောင်သဆုံသဂရုစိုက်ပဌီသ ကောင်သမလန်တဲ့ လေ့ကျင့်မဟုမျာသ လုပ်ဆောင်ဖို့ကိုလည်သ အကဌံပေသလိုပါတယ်။ သလေသဖိအာသ၊ သလေသတလင်သ သကဌာသဓာတ်နဲ့အဆီဓာတ်၊ ဆေသလိပ်သောက်ခဌင်သ၊ ကိုယ်အလေသချိန် စတဲ့ အချက်မျာသ ဟာလည်သ ကိုယ်တိုင် ချင့်ချိန်လိုက်နာနိုင်တဲ့အချက်မျာသပဲဖဌစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပဌင် အမဌဲ တမ်သ ကျလမ်သကျင်ဆရာဝန်မျာသနဲ့ စစ်ဆေသလုပ်ဆောင်မယ်ဆိုရင် ရောဂါကို စောစီသစလာ ရဟာဖလေတလေ့ရဟိပဌီသ ရောဂါကဌီသထလာသမဟုကို လျော့ကျစေမဟာဖဌစ်ကာ တခဌာသရောဂါတလေ ဖဌစ်မလာအောင်လည်သ ကာကလယ်ပေသနိုင်မဟာဖဌစ်ပါတယ်။

အဆင့်သတ်မဟတ်ချက်

မဟတ်ပုံတင်ပဌီသသာသလာသ။