မျိုးရိုးလိုက်တဲ့ ရင်သားကင်ဆာရောဂါ

• ကိုယ့်ရဲ့မိသားစုဝင်ထဲက ဆွေမျိုးသားချင်း တစ်ယောက်ယောက်မှာ ရင်သား ကင်ဆာဖြစ်ဖူးသူ တစ်ယောက်ရှိရုံမျှနဲ့ အမျိုးသမီးသမီးတစ်ယောက်ဟာ တခြားသူတွေထက်စာရင် ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ ပိုမိုများပြားပါတယ်။
• ရင်သားကင်ဆာဗီဇ (BRCA genes) များဟာ အကျိတ်ကို ချေဖျက်နိုင်စွမ်း ရှိတဲ့ ဗီဇ များဖြစ်ကြပါတယ်။ ၄င်း ဗီဇ ရဲ့ သန္ဓေပြောင်းလဲမှု ဟာ ရင်သားကင်ဆာကို (၉၀) ရာခိုင်နှုန်း ၊ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ ကို (၅၀) ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ပွားနိုင်စေပါတယ်။
• BRCA genes သန္ဓေပြောင်းလဲမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေရှိသူများ အတွက် ရင်သားခွဲစိတ်မှု ဟာ ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားမှုကိုလျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။ ကမ္ဘာကျော်ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင် အင်ဂျလီနာဂျိုလီဟာ အဲဒီလို ခွဲစိတ်ကုသမှုကိုခံယူခဲ့ဖူးပါတယ်။

ကင်ဆာရောဂါဟာ သေချာစစ်ဆေးမှုမလုပ်မိတဲ့ ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ဆဲလ်တွေ ကြီးထွား လာရာကနေတစ်ဆင့်ဖြစ်လာတဲ့ ဗီဇ မူမမှန်မှုများကြောင့် ဖြစ်ပွားရပါတယ်။ အဲဒီလို မျိုး မူမမှန်မှုများဟာ မျိုးရိုးဗီဇကြောင့်ချည်းသက်သက်တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ကင်ဆာရောဂါများရဲ့ (၅) ရာခိုင်နှုန်းကနေ (၁၀)ရာခိုင်နှုန်းဟာ မျိုးရိုးလိုက်ခြင်း ကြောင့် ဖြစ်ပွားပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့  ကျွန်တော်တို့ရဲ့ DNA ဟာ မိဘတစ်ဦးဆီကနေမျိုးရိုးလိုက်ပြီး မိခင်နဲ့ဖခင်တို့ရဲ့ ခရိုမိုဆုန်းများကနေတစ်ဆင့် သားသမီးများဆီ ပါလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် မျိုးရိုးလိုက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ကင်ဆာရောဂါဟာ ၅၀ : ၅၀ ရှိတယ်ဆိုတာကို သိထားရမှာဖြစ်ပါတယ်။

မိသားစုဝင်တစ်ဦးမှာ ကင်ဆာဖြစ်ဖူးသူရှိတယ်ဆိုရင် အဲဒီ ကလေးငယ်ဟာ တခြားသော မိသားစုမှာ ရောဂါရာဇဝင် မရှိသူများနဲ့ ယှဥ်ရင် ကင်ဆာရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ပိုမိုများပြားပါတယ်။ တစ်ဆက်တည်းမှာ နားလည်ထားရ မှာကတော့ ကင်ဆာအများစုဟာ ကြိုတင်ကာကွယ်ထားနိုင်တဲ့ အကြောင်းအရင်း များကနေတစ်ဆင့် ဖြစ်ပွားနိုင်တယ်ဆိုတာပါပဲ။ ဒါကြောင့် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ ကိစ္စရပ်များကို ရှောင်နိုင်ရင် ကင်ဆာဖြစ်ပွားမှုကို လျှော့ချနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။

ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေရှိတဲ့ အကြောင်းအရင်းတစ်ခုကတော့ BRCA gene ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇကုတ် (Genetic Code) မူမမှန်မှု (သို့) သန္ဓေပြောင်းလဲမှု ကြောင့်ဖြစ်ပါ တယ်။ အဲဒီ မျိုးရိုးဗီဇ များကို BRCA1 နဲ့ BRCA2 ဆိုပြီး ခေါ်ပါတယ်။ ၄င်းတို့ရဲ့ အဓိက လုပ်ဆောင်ချက်ကတော့ DNAထိခိုက်ပျက်စီးမှုများကို ပြုပြင်ပေးဖို့ ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။  ဒါကြောင့် အဲဒီ မျိုးရိုးဗီဇ (၂)ခုရဲ့ DNA Code ပြောင်းလဲမှုရှိတယ်ဆိုရင် လုပ်ဆောင်ချက်လွဲမှားမှုတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။  ပျက်စီးသွားတဲ့ DNA များကို မပြုပြင်လိုက်ဘူးဆိုရင် ရင်သားကင်ဆာနဲ့ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေဟာ ပိုမိုမြင့်မားလာနိုင်ပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့အားလုံးဟာ  DNA လို့ လူသိများတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇအချက်အလက် (၂)စုံ ( တစ်စုံလျှင် (၂၃) တွဲ ရှိ ) နဲ့ မွေးဖွားလာတာဖြစ်ပါတယ်။  တစ်စုံဟာ မိခင်ဘက်က လက်ခံရရှိတာဖြစ်ပြီး ကျန်တဲ့တစ်စုံက ဖခင်ဘက်က ဖြစ်ပါတယ်။ BRCA gene သန္ဓေပြောင်းလဲမှုဟာ မိခင် (သို့) ဖခင် ဘက်ကနေ ပါလာတာဖြစ်ပါတယ်။ မိခင် ဘက်ကနေဖြစ်စေ ၊ ဖခင်ဘက်ကနေဖြစ်စေ ရင်သားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားဖူးသူရှိတယ်ဆိုရင် အဲဒီမိသားစုမှာ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ BRCA gene သန္ဓေပြောင်းလဲမှု ဖြစ်ပြီး အဲဒီ ဗီဇပြောင်းလဲမှု မျိုးရိုးလိုက်ပြီးပါလာတတ်သူဟာ ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ (၉၀) ရာခိုင်နှုန်း ၊ မမျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ (၅၀) ရာခိုင်နှုန်းရှိပါတယ်။ 

ဒါကြောင့် ကမ္ဘာကျော်အနုပညာရှင် အင်ဂျလီနာဂျိုလီ က သူ့မှာ BRCA1မျိုးရိုးဗီဇ သန္ဓေပြောင်းလဲမှု ရှိနေတယ်ဆိုတာကို သိရပြီးနောက်ပိုင်း ရင်သားနှစ်ဖက်စလုံးကို ဖြတ်ထုတ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ သူမရဲ့ မိသားစုထဲမှာ ရောဂါဖြစ်ဖူးသူတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ သူမရဲ့ အဖွားဖြစ်သူဟာ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာနဲ့ ကွယ်လွန်ခဲ့ရသလို သူမရဲ့ မိခင်ဖြစ်သူဟာလည်း ရင်သားနဲ့ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ နှစ်မျိုးစလုံး ခံစားခဲ့ရပြီး ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ ကွယ်လွန်ခဲ့ရပါတယ်။

အနောက်နိုင်ငံများမှာ ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားသူ (၁၀) ယောက်မှာ တစ်ယောက် ဟာ အဓိကအားဖြင့် မျိုးရိုးဗီဇကြောင့် ဖြစ်ပွားကြောင်း လေ့လာချက်တွေမှာ တွေ့ခဲ့ရ ပါတယ်။ ထိုင်းလူမျိုးတွေမှာတောင် ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း ဟာ အဲဒီထက် နည်းပါတယ်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ခြင်း ၊ ဟော်မုန်းကုထုံး ၊ စားသောက်မှုပုံစံ ၊ နေထိုင်မှုပုံစံ စတဲ့ တခြားသောအကြောင်းအရင်းများဟာ ကင်ဆာဖြစ်ပွားမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်သလို ပိုမိုမြင့်မားစေနိုင်တာမျိုးလည်း ရှိပါတယ်။

• မိသားစုဝင်အရင်းအချာ ( မိခင် ၊ သမီး ၊ အစ်မ/ ညီမ)ထဲမှာ အနည်းဆုံး (၂) ဦးဟာ ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွားဖူးသူရှိခြင်း ၊ အနည်းဆုံး မိသားစုဝင် တစ်ယောက်ဟာ အသက်(၅၀) မတိုင်ခင် ရင်သာကင်ဆာရောဂါ ရှာဖွေ တွေ့ရှိခြင်း
• မိသားစုဝင်အရင်းအချာ (သို့) နီးစပ်တဲ့ဆွေမျိုး (အဖွား ၊ အဒေါ် ၊ တစ်ဖက် ဖက်မှ တော်တဲ့ဆွေမျိုး) များထဲမှာ အနည်းဆုံး (၃) ဦးဟာ ရင်သားကင်ဆာဖြစ်ပွား ဖူးခြင်း
• မိသားစုဝင်အရင်းအချာ (သို့) နီးစပ်တဲ့ဆွေမျိုး တစ်ယောက်မှာ ရင်သားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားဖူးခြင်း ၊ ဆွေမျိုးအရင်းအချာ (သို့) နီးစပ်တဲ့ဆွေမျိုး တစ်ယောက်မှာ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာ ( ကင်ဆာတစ်မျိုးကို တစ်ယောက်ဖြစ်ပွားခြင်း) ဖြစ်ပွားဖူးသူ ရှိခြင်း
• မိသားစုဝင်အရင်းအချာတစ်ယောက်ဟာ ရင်သားနှစ်ဖက်စလုံး ရင်သားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားဖူးခြင်း
• မိသားစုဝင်အရင်းအချာ (သို့) နီးစပ်တဲ့ဆွေမျိုး အနည်းဆုံး (၂) ယောက်မှာ မ မျိုးဥအိမ်ကင်ဆာဖြစ်ပွားဖူးခြင်း
• မိသားစုဝင်အရင်းအချာ (သို့) နီးစပ်တဲ့ဆွေမျိုးများထဲမှာ ရင်သားနှစ်ဖက်စလုံး ကင်ဆာဖြစ်ခြင်း ၊ မမျိုးဥအိမ်ကင်ဆာဖြစ်ခြင်း
• အမျိုးများထဲမှ အမျိုးသားတစ်ဦးမှာရင်သားကင်ဆာဖြစ်ဖူးခြင်း

လူသားအားလုံးရဲ့ (၂) ရာခိုင်နှုန်းဟာ အထက်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ အကြောင်းအရင်းတစ်ချက် (သို့) တစ်ချက်ထက်ပိုတဲ့ အကြောင်းအရင်းများနဲ့ တိုက်ဆိုင်ပါတယ်။ မိသားစုကျန်းမာရေးရာဇဝင်မှာ အန္တရာယ်ဖြစ်စေတဲ့ အချက်မျိုးမရှိဘူးဆိုရင်  BRCA1 (သို့) BRCA2 မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းလဲမှုများလည်း မရှိနိုင်ပါဘူး။ အထက်မှာဖော်ပြခဲ့သလို ရောဂါရာဇဝင် အချက်များ မရှိဘူး ဆိုရင်တော့ ရင်သားကိုကိုယ်တိုင်စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း ၊ ကျန်းမာရေးဂရုစိုက်ခြင်း ၊ ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်း ၊ ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးခြင်းနှင့် ရင်သားအာထရာစောင်း ရိုက်ခြင်း စတဲ့နည်းလမ်းများဟာ ရင်သားကင်ဆာကိုကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းများဖြစ်ပါတယ်။

တိုးတက်လာမှုတစ်ခုအနေနဲ့ Next Generation Sequencing Technology ခေါ် နည်းပညာနဲ့ တံတွေးစစ်ဆေးမှုကိုပေါင်းစပ်အသုံးပြုခြင်းဟာ စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှု ကုန်ကျစရိတ်ကိုသိသိသာသာလျှော့ချပေးနိုင်ပါတယ်။ တံတွေးစစ်ဆေးခြင်း နည်းလမ်းဟာ ပုံမှန် (၆) လ ကနေ (၁၂) လထိကြာမြင့်တဲ့ အစား (၁) ပတ် (၂) ပတ် လောက်နဲ့ စစ်ဆေးနိုင်တာကြောင့် အံ့မခန်းနည်းလမ်းလို့ ဆိုရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ နေရာများမှာဖြစ်တဲ့ အကျိတ်များကိရှာဖွေနိုင်မှု ဟာ ပိုပြီး တိကျလာပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မျိုးရိုးဗီဇသန္ဓေပြောင်းလဲမှုအတွက် နေရာတစ်ခုထက် ပိုပြီးစစ်ဆေးခြင်းကို တစ်ချိန်တည်းမှာလုပ်ဆောင်နိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာက တစ်ခုထက်ပိုတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇသန္ဓေပြောင်းလဲမှုများကို တစ်ပြိုင်တည်း ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ပြီဖြစ်ပါတယ်။ ရင်သားကင်ဆာတစ်ခုတည်းသာမဟုတ်ဘဲ တခြားသော မူမမှန်မှုများကို ပါ ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရောဂါဖြစ်ပွားနိုင်မှု အဆင့်နဲ့ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်စိတ်ရှိနေသူများအတွက် တံတွေး စစ်ဆေးခြင်းဟာ နောက်ထပ် စစ်ဆေးမှုနည်းလမ်းတစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။